Kumar ve Bahis Dolandırıcılığı Atamer Avukatlık Bürosu

Kayıt dışı ve denetim dışı faaliyet gösteren bu tür kaçak kumar paribahis giriş  hızla yayılmıştır. Özellikle son birkaç senede ve “bahis dolandırıcılığı” ve “kumar dolandırıcılığı” yapmaya başlamıştır. Hukuka aykırı şekilde ve yasadışı faaliyet gösteren bu siteler hileli yazılım ve teknik yöntemler kullanarak oyuncuları dolandırmaktadır. Bu tür hileli ve illegal bahis siteleri bilişim suçları kategorisinde yer alan ve “internet yoluyla dolandırıcılık” niteliğindeki suçların işlendiği yerlerdir. Yasal olmayan veya halk arasındaki tabiriyle “kaçak bahis siteleri” 7258 sayılı kanun kapsamında Spor Toto Teşkilat Başkanlığı‘ndan izinsiz olarak spor müsabakalarına ilişkin bahis ve şans oyunları düzenleyen ve illegal nitelikte olan sitelerdir. Bu tür siteler hakkında Milli Piyango erişim engelleme tedbiri uygulanabilmektedir. Kural olarak ortalama tüketicinin davranışı esas alınarak çözüme ulaşılacaktır. 4/f.1 j bendinde “Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden, tüketici işlemi ya da tüketiciye yönelik uygulamaların her aşamasında makul düzeyde bilgiye sahip olan gerçek veya tüzel kişi” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu anlamda, makul düzeyde bilgi sahibi (dikkatli ve seçici) olması beklenen varsayımsal tüketicinin bilgiye erişim imkânının yalnızca oyun içinde kendisine sunulanlarla sınırlı olduğu kabul edilemez. Günümüzde tüketicilerin oynadıkları oyunlarla ilgili herhangi bir bilgiye yalnızca internet arama motorları vasıtasıyla yapacakları basit bir araştırmayla erişmeleri mümkündür.

Bu tür illegal kumar ve bahis siteleri başlangıçta mağdurlara kısmi kazançlar sağlayıp güven kazanmaktadır. Mağdurlar para kaybetmeye başladığı andan itibaren failler mağdurların zafiyetlerini kullanarak dolandırıcılığa devam etmektedirler. Böylece mağdurları kaybettikleri parayı geri alabileceklerine inandırarak onları yeniden oyun oynamaya ve daha çok para kaybetmeye yönlendirmektedirler. Mağdurlar bir şekilde pes edip bu illegal sitelerde oyun oynamayı bırakabilirler. Ancak bu sefer failler telefonla veya SMS’le mağdurlara ulaşıp bonus veya kredi teklif etmektedir. Bu şekilde mağdurları yeniden oyun oynamaya ikna ederek mağdurları tekrar tuzağa düşürmektedirler. Uygulama alanı yönünden tartışmalara girmemekle birlikte, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 56’da düzenlenen haksız rekabete ilişkin hukuki yaptırımların genel olarak tüketicilerin karşılaştığı haksız ticari uygulamalar bakımından da uygulanacağı Türk hukukunda kabul edilmektedir. “Loot box” sistemi haksız ticari uygulama teşkil ettiği takdirde hukuki ve idari yaptırımlar gündeme gelecektir. Özellikle reşit olmayan kişilerde kumar/şans oyunları alışkanlığının oluşmasında etkili olduğu gerekçesiyle loot box sisteminin düzenlenme eğiliminin küresel çapta hız kazandığı görülmektedir. Kumar/şans oyunu sektörü, genel olarak devletlerin kamu yararı mülahazalarıyla düzenledikleri bir alandır. Düzenlenmesi gereken bir toplumsal sorun söz konusuysa özel hukuk araçlarının her yönüyle bu soruna çözüm getirme kabiliyetine sahip olamayacağı açıktır.

Yukarıda açıkladığımız üzere “Loot box” sisteminin temelinde kullanıcının içeriği hakkında önceden bilgiye sahip olmadığı bir kutuyu/paketi satın alması ve oyun algoritması ile belirlenen ihtimaller çerçevesinde kutudan çıkan objeleri elde etmesi yer almaktadır. “Loot box” sistemi niteliği gereği şans unsurunu ve bu anlamda bilinmezliği bünyesinde barındırır. Bu anlamda, ilk bakışta, şans unsurunun doğası gereği, tüketicinin satın alacağı bir kutuda spesifik hangi objelerin yer aldığını bilemeyecek durumda olmasının kendisinden önemli bir bilginin gizlendiği anlamına gelmeyeceği düşünülebilecektir. Oyun endüstrisindeki büyük aktörlerin kendilerine yönelen bu tepkiler çerçevesinde klasik yöntemlerini değiştirme yolunu tercih ettikleri görülmektedir. Bazı oyunlarda “loot box” sistemi tamamen terk edilmiş, bazılarında ise satın alınmadan kutuların içerisinde nelerin yer aldığının oyuncular tarafından sınırlı veya özgürce incelenebilmesine imkân sağlanmıştır. Özellikle oyun sektörünün geliştiği birçok ülkede alışagelmiş “loot box” sisteminin kullanılmasına devam edilen oyunların birçoğunda kutu/paket satın alınmadan önce içeriğinin serbestçe incelenmesi mümkün olmasa da kutu içerisinde ne olasılıkla hangi objenin yer alabileceği bilgisi verilmeye başlanmıştır. Aynı zamanda, idari otoritenin 2018 yılında toplam on popüler oyun hakkında benzer bir incelemeyi yürüttüğü ve dört oyunda kullanılan “loot box” sisteminin şans oyunu öğelerini barındırdığını tespit ettiği belirtilmektedir.

• Yönetmelik ekinde ise her halükarda haksız ticari uygulama kabul edilecek “Aldatıcı Ticari Uygulamalar” ve “Saldırgan Ticari Uygulamalar” örnekler halinde sayılmaktadır.
• Bu anlamda tüketiciye yönetilen öneride objelerin oyun içerisindeki sınıflandırılmalarına göre kutulardan çıkma olasılığının ne olduğuna dair açıklamanın yer almadığı durumlarda, tüketiciden önemli bir bilginin gizlendiği pekâlâ ileri sürülebilir.
• Hatta bazı kumar sitelerinde oyuncuların hesaplarında bulunan paraların buharlaştırıldığını bilmekteyiz.

Bir anlamda bilgi verilmediği için tüketici bu hukuki işlemi kurmuştur sonucuna ulaşılmalıdır ki bilgi eksikliği ile işlemin gerçekleştirilmesi arasında nedensellik bağı kurulabilsin. Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde kanun koyucu bir fiilin haksız ticari uygulama teşkil edip etmediğinin tespiti ve bunların denetlenmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi yetkisini idareye tanımıştır. Kanunun verdiği bu yetkiye dayanarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir düzenleme yapmış ve 10 Ocak 2015 tarihli sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Uygulamalar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) yürürlüğe girmiştir. House of Commons Digital, Culture, Media and Sport Committee 2019 yılının Eylül ayında yayımladığı bir raporda Birleşik Krallık’ta kumar/şans oyunlarını düzenleyen 2005 tarihli Gambling Act’in “loot box” sistemini kapsayacak şekilde genişletilmesi önerisinde bulunmuştur. Oyuncuların bu kutuları açmaları için ödemeleri gereken bedel oyundan oyuna farklılaşmaktadır. Bazı oyunlarda kutular yalnızca oyuncuların oyunda gösterdikleri başarıya, oyunda ulaştıkları seviyeye veya oyunda harcadıkları süreye göre elde edecekleri oyun içi paralarla/değerlerle açılmaktadır. Bazı oyunlarda oyuncuların bu kutuları açabilmesi için gerçek para ile ödeme yapması gerekmektedir; bazılarında ise oyun içi para/değer, gerçek para karşılığında satın alınabilir ve gerçek para karşılığında satın alınan oyun içi para/değer ile kutular açılabilir veya bu modellerin tamamı bir arada kullanılabilir. Birçok devlette oyun sektörünün nasıl düzenleneceği ve denetleneceği konusu, yasama organlarının, düzenleyici idari kurumların, siyasetçilerin, sivil toplum örgütlerinin ve konvansiyonel medyanın gündeminde yer almaktadır.

Bazı oyunlarda kutudan elde edilen kartlar/objeler yalnızca estetik/kozmetik amaçlıdır, bazı oyunlarda ise bu kartlar/objeler kullanıcının karakterinin/takımının güçlenmesi gibi oynanışa doğrudan etki eder. Mevzuatımıza göre, kumar oynamak hukuken “suç” olmayıp “kabahat” niteliğinde bir eylemdir. Kumar oymanın cezası da Kabahatler Kanunu’nda 100 TL idari para cezası olarak belirlenmiştir. Kumarın cezası 2019 yılı itibarıyla 320 TL ve 2020 yılında 1.000 TL olarak güncellenmiştir. İdari para cezasının yanında ayrıca kumardan elde edilen paralara el konulması da hukuken mümkündür. Zira “Tüketicinin ani bir karar vermesini sağlamak ve bilinçli bir tercih yapması için gerekli fırsat veya zamandan mahrum bırakmak amacıyla, gerçeğe aykırı olarak bir mal veya hizmetin sadece çok kısıtlı bir süre içerisinde belirli şartlar altında sunulacağını belirtmek” Yönetmelik ekinde “aldatıcı ticari uygulamalar” arasında düzenlenmektedir.

Yine de tüketicinin satın aldığı mal bir anlamda, oyun içindeki spesifik birtakım obje değil, açacağı kutuyla birlikte belirli objelere ulaşma ihtimalidir. Bu anlamda tüketiciye yönetilen öneride objelerin oyun içerisindeki sınıflandırılmalarına göre kutulardan çıkma olasılığının ne olduğuna dair açıklamanın yer almadığı durumlarda, tüketiciden önemli bir bilginin gizlendiği pekâlâ ileri sürülebilir. Bu tür kaçak kumar ve kaçak bahis siteleri zaten yasadışı oldukları ve bankalardan sanal pos alamadıkları için kredi karıyla ödeme alamamaktadırlar. Bu nedenle mecburen mağdurlardan banka havalesi veya eft yöntemiyle para tahsil etmeye çalışmaktadırlar. Aslında salt bu garip durum bile bu sitelerin illegal olduğunu gösteren bir durumdur. Zaten legal bir faaliyet olsa kredi kartı ile tahsilat yapabilmeleri gerekirdi. Bu sitelerin yasadışı olduğunu açıkça gösteren bir başka unsur ise para tahsilatına aracılık eden ve banka hesaplarını kullandıran kişilerin sürekli değişmesidir. 2020 yılının Temmuz ayında yayımlanan bir diğer raporda House of Lords Select Committee on the Social and Economic Impact of the Gambling Industry “loot box” sisteminin şans oyunu olarak kanun kapsamına alınması hususunda hükümeti bir düzenleme yapmaya davet etmiştir. Türk Hukuku’na göre izinsiz olarak kaçak bahis ve kaçak kumar sitesi işletmek suçtur. Bu kapsamda Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a göre izinsiz şekilde bahis veya oyun sitesi faaliyeti yürütmenin cezası 3 ila 4 yıl hapis cezasından başlamaktadır.

Bununla birlikte, reşit olmayan bir kişi, işlemi gerçekleştirmeden önce kendisine sunulmayan bu bilgilere oyundan (satın alma ekranından) erişebilseydi söz konusu işlemi gerçekleştirmekten imtina ederdi gibi bir ön kabulün su götürmez doğru kabul edilemeyeceğini belirtmek gerekir. Zira reşit olmayan kişilerin satın alma kararı verirken bu bilgileri ne kadar göz önünde bulundurdukları ancak ampirik çalışmalarla ortaya konulabilir. Doğrudan “loot box” sisteminin yapısından kaynaklanmayan arızi haksız ticari uygulamalar bir yana bırakıldığında esas olarak “loot box” sistemi yapısı itibarıyla tüketicinin korunması mevzuatına aykırılık teşkil eden bir durum içermemektedir. Ancak özellikle yetişkin olmayan kişilerin taraf olduğu işlemlerde “aldatıcı ihmal” kavramı, tüketiciye karşı yapılan haksız uygulamaların bir ölçüde önüne geçebilecek araç olabilir. Bahis dolandırıcılığı, yasadışı bahis siteleri veya hileli kaçak siteler üzerinden işlenen internet dolandırıcılığı türlerinden birisidir.

İncelenen konu kapsamında reşit olmayan kişilerle gerçekleştirilen işlemlerin özel bir öneme sahip olduğu kanaatindeyim. Dijital malların yaygınlaşması ve dijital malların elektronik cihazlarda kayıtlı ödeme araçlarıyla kolayca reşit olmayan kişiler tarafından satın alınabilmesi nedeniyle bu kişiler sıklıkla işlem tarafı haline gelmektedir. Bununla birlikte, Yönetmelik’te “haksız ticari uygulama” kavramı, “aldatıcı eylem” (m. 29), “aldatıcı ihmal” (m. 30) ve “saldırgan ticari uygulama” (m. 31) şeklinde üç ayrı alt gruba ayrılmış, ilgili maddelerde aldatıcı eylemin, aldatıcı ihmalin ve saldırgan ticari uygulamanın tanımları ve şartları düzenlenmiştir. Yönetmelik ekinde ise her halükarda haksız ticari uygulama kabul edilecek “Aldatıcı Ticari Uygulamalar” ve “Saldırgan Ticari Uygulamalar” örnekler halinde sayılmaktadır. Kutunun açılmasıyla elde edilen bu objelerin oyunun dinamiğine etkisi de oyundan oyuna farklılık göstermektedir.